خبر استان:حضور داعش در شمال آفریقا و در کشور ناآرامی مانند لیبی جای تأمل بسیاری دارد که چرا این گروه تروریستی پس از حضور در سوریه و عراق این بار جبهه تازه‌ای را در شمال آفریقا ایجاد کرده است.
خبر استان:در سال های اخیر گسترش تکنولوژی و ارتباطات جمعی، زمینه مناسبی برای فعالیت گروه های تروریستی فراهم آورده است، بطوری که این پدیده، به عنوان یکی از تهدیدات اساسی علیه امنیت و توسعه جوامع بشری به شمار می رود و جالب اینکه این پدیده خود نیز به نوعی زاییده توسعه نیافتگی و ناامنی موجود در جوامع بشری است.
در این گزارش سعی بر آن است که ابتدا زمینه ها و بستر های رشد و گسترش تروریسم در بین کشورهای آفریقایی مورد مطالعه قرار گیرد و سپس دلایل انتقال تروریست های داعش والقاعده به شمال این قاره مورد بررسی قرار گیرد.
به طور کلی دو عامل توسعه نیافتگی اقتصادی، سیاسی به گونه ای فزاینده آفریقا را تبدیل به مکانی مناسب برای فعالیت گروه های تروریستی در ابعاد مختلف نموده است. مصداق عقب ماندگی اقتصادی در این قاره، فقر و نابرابری های اجتماعی است به طوریکه از هر ۵ آفریقایی به طور میانگین دو نفر آن زیر خط فقر هستند و با درآمد ماهیانه کمتر از ۳۰ دلار زندگی میکنند.
توسعه نیافتگی سیاسی نیز به گونه ای شتاب دهنده زمینه های ظهور تروریسم را در قاره فراهم کرده است. از یک طرف وجود دولت های ورشکسته یا ضعیف در آفریقا موجب شده است که تروریست ها این قاره را جولانگاه اهداف و اعمال خود قرار دهند و حتی گهگاه پیش می آید که دولت های تشکیل شده حاصل مذاکرات بین تروریست ها و دیگر گروه ها باشند.
از طرف دیگر سیاست سرکوب باعث رادیکال شدن برخی گروهها می شود.
یکی از مهمترین گروههای تروریستی که در حال حاضر خواهان نفوذ در شمال آفریقاست، گروه تروریستی داعش است.
این گروه که از سال ۲۰۱۳ پا به عرصه ظهور گذاشت در ابتدا با بهره گیری از بحران سوریه مناطقی از این کشور را اشغال و سپس در ژوئن ۲۰۱۴ به کشور همسایه یعنی عراق حمله کرد و شهر موصل را به اشغال خود درآورد. داعش که شعار تشکیل خلافت اسلامی در جهان را در سر می پروراند طی یک سال اخیر، نفوذ خود را در شمال آفریقا به ویژه کشورهای لیبی، مصر و تونس افزایش داده است. اما چرا داعش، شمال آفریقا را برای گسترش نفوذ خود انتخاب کرده است؟
مصر، لیبی و تونس کشورهایی هستند که نشانه های ظهور داعش در آنها طی ۲ سال اخیر پدیدار شده است، نیروهای ارتش مصر و لیبی بارها با تروریست های داعش درگیر شده اند.
داعش در شمال آفریقا به سیطره بر مناطق راهبری و حیاتی دریای مدیترانه و تهدید عملیات تبادل تجاری در حوزه دریای یعنی استراتژیک ترین و کوتاه ترین راه مواصلاتی میان قاره های آسیا، اروپا و آفریقا می اندیشد.
علاوه براین داعش با سیطره بر حوزه دریای مدیترانه می تواند درآمدهای ترانزیت کسب کند و روند ارسال سلاح و تجهیزات مورد نیاز خود در مناطق مختلف خاورمیانه را تسهیل کند. نکته مهم دیگر که نباید از نظر دور داشت تمایل داعش برای سیطره بر کانال استراتژیک سوئز و منطقه سیناء است.
عامل دیگر در طمع داعش به شمال آفریقا، تاراج منابع نفت و گاز و انرژی در خاورمیانه است و کشورهای لیبی و مصر از این قاعده مستثنی نیستند. از سوی دیگر سلاح های شیمیایی موجود در لیبی عامل مهم دیگری برای جذب داعش است، زرادخانه های لیبی مملوء از سلاح های به جا مانده از رژیم مخلوع معمر قذافی است. با توجه به تجربه به کارگیری سلاح های شیمیایی در سوریه توسط داعش، سلاح های شیمیایی و میکروبی موجود در لیبی انگیزه این گروه برای نفوذ به لیبی را دوچندان کرده است چرا که اینگونه سلاح ها قدرت تهدید و بازدارنگی داعش را افزایش خواهد داد.
صرفنظر از موارد مذکور، ناامنی و بی ثباتی ناشی از تحولات شمال آفریقا در سال های ۲۰۱۱ به بعد در مصر، تونس و لیبی بهترین موقعیت را برای نفوذ تروریست های داعش به این کشورها فراهم کرده است. دولت های روی کار آمده در این کشورها از ثبات پایدار برخورد نیستند و فشارهای اقتصادی و مشکلات اجتماعی چنین کشورهایی مانعی بر سر راه توان امنیتی و نظامی مصر، لیبی و تونس برای مقابله با نفوذ و گسترش تروریست ها در شمال آفریقا است.
لیبی
بزرگترین موفقیت داعش در خارج از عراق و سوریه، در لیبی به دست آمده است. پس از شروع ناآرامی ها در لیبی و از بین رفتن دولت مرکزی در این کشور، فضای بی ثباتی در این کشور حاکم شد، چنین فضایی بهترین فرصت برای گسترش گروه داعش در لیبی بود.
در آن زمان دولت ضعیف لیبی در حال تقسیم شدن بین دو نهاد بود: یک دولت اسلام گرا در طرابلس و یک قلمروی وفادار به خلیفه حفتر در شهر شرقی طبرق. به این ترتیب، در سال ۲۰۱۴، ابوبکر البغدادی، خلیفه خود خوانده داعش فرستادگانی را از سوریه به لیبی اعزام کرد تا اتحاد رسمی با خلیفه را اعلام کنند. از این‌رو، گروه لیبیایی سه استان خلافت در شرق، طرابلس و جنوب تأسیس کرد. با تشکیل گروه داعش در لیبی، بسیاری از طرفداران این گروه در کشورهای عربی در آفریقا همچون مصر، لیبی و سودان به لیبی آمدند. مجلس شورای جوانان اسلام در شهر درنه، شاخه درنه انصار الشریعه، شاخه سرت انصار الشریعه، و مجلس شورای مجاهدین درنه نیز از گروه های مهم هستند که به داعش پیوسته اند.
به هر ترتیب، داعش در دو شهر سرت و درنه حضور قوی تری نسبت به سایر مناطق لیبی دارد. در کنار نبود دولت مرکزی، باز بودن مرزها جهت ورود هزاران سلفی تکفیری برای گذراندن دوره های نظامی در پایگاه هایی که در لیبی احداث شده بود و سپس اعزام به سوریه، زمینه اشاعه بیش از پیش اندیشه های افراط گرایانه را در لیبی و از جمله درنه فراهم کرد. همچنین، اشتراک منافع داعش و هواداران قذافی به اضافه خلاء امنیتی ایجاد شده پس از سقوط رژیم در لیبی، باعث گردید تا شهر سرت، زادگاه قذافی به مکانی مستعد برای ایجاد و رشد داعش در لیبی تبدیل گردد. البته به غیر از دو شهر سرت و درنه، داعش در برخی مناطق همچون بنغازی و طرابلس نیز به صورت پراکنده حضور دارد.
مصر
حضور و نفوذ گروه داعش در مصر از طریق گروه انصار بیت المقدس صورت می گیرد. با گسترش دامنه فعالیت های گروه داعش و اعلام دولت اسلامی از جانب این گروه به خلافت ابوبکر البغدادی، یکی از جنبش های جهادی که با این خلیفه خودخوانده اعلام بیعت کرده و تحت پرچم این دولت قرار گرفت، جنبش انصار بیت المقدس در مصر بود که با استقبال داعش و سرکرده اش مواجه شد. انصار بیت المقدس که پس از بیعت با داعش، نام «ولایت سینا» را برای خود انتخاب کرده، فعالیت‌های خود را در مسیر توسعه نفوذ داعش در مصر پی گرفته است. در این میان، منطقه اصلی نفوذ و مرکز فعالیت داعش در مصر صحرای سیناء است.
تونس
تونس به دلیل داشتن مرز مشترک با لیبی به عنوان گذرگاهی امن برای عبور و مرور تروریست های داعش شناخته می شود. در این بین، شهر تطاوین در تونس به عنوان مکانی شناخته می شود که نیروهای داعش بیشترین تردد را در آن دارند و بین این شهر و پایگاه های داعش در لیبی رفت و آمد بسیاری وجود دارد. با این حال، داعش منطقه خاصی در تونس تحت کنترل و سیطره خود ندارد، اما تعدادی از سازمانهای کوچک از جمله «جند الخلافه تونس» و «طلائع جند الخلافه» که به تازگی شکل گرفتند وفاداری خود را به سازمان داعش اعلام کرده اند.
نتیجه گیری
داعش با گسترش نفوذ خود در شمال آفریقا و با بی نیازی از حمایت مالی و تسلیحاتی برخی کشورها به قوای بازدارندگی در برابر ائتلاف مقابله با داعش دست خواهد یافت. با توجه به شعار داعش مبنی بر اینکه «ما نابود نمی شویم و گسترش می یابیم» و اینکه یکی از اهداف مهم داعش گسترش در مناطق مختلف جهان است و در همین راستا تاکنون ۲۰ شاخه از این گروه در خاورمیانه و آفریقا تشکیل شده است، اتحاد بین المللی برای مقابله با این خطر جهانی به یک امر ضروری تبدیل شده است.
در خصوص گسترش داعش به شمال آفریقا و آسیای میانه نباید از نقش غرب و آمریکا غافل شد. حضور داعش در آسیای میانه و در مرزهای روسیه منافعی برای آمریکا دارد.
منبع:مهر
