خبر استان:مردم در نقاط مختلف استان بوشهر دارای مراسم سینه‌زنی خاصی هستند که در سطح کشور بی‌نظیر است و این شکل از سینه‌زنی بیانگر عشق و ارادت بالای مردم به ائمه به‌ویژه سالار شهیدان است.
خبر استان:این حدیث نبوی است که رسول خدا (ص) فرمود: « شهادت حسین (ع) حرارتی در دل‌های مؤمنان افروخته که تا ابد خاموشی ناپذیر است» و همه عملی شدن این سخن آخرین فرستاده خدا را به چشم می بینند و درک می‌کنند.
محرم یک تاریخ انسان‌ساز و واقعه‌ای است که گر چه در زمانی کوتاه اتفاق افتاد اما یکی از مهمترین تحولات سیاسی اجتماعی تاریخ بشریت و از رویدادهای بی نظیر در تداوم خط رسالت پیامبران الهی است که تا به امروز و پس از گذشت ۱۴۰۰ سال از این قیام خونین و شهادت مظلومانه همچنان الگوی بی‌نظیر و بی‌بدلیل قیام های عدالتخواهانه و ظلم ستیز است.
مظلومیت سید و سالار شهیدان (ع) و یاران باوفایش و ایستادگی آنها در برابر ظلم و جور درس بزرگ تاریخ بشریت است و در هیچ مذهب و آیینی چنین حادثه‌ای را که پس از گذشت قرن‌ها دوستدارنش همچنان با شور و شعور و عشق یاد و عزای آن را گرامی دارند یافت نمی شود.
این حادثه عظیم و اندوهناک اما عاشقانه و زیبا قلوب دردناک مومنان و دوستداران و شیفتگان خود را چنان مجذوب کرده است که انگار نسل به نسل به ارث می‌رسد و از قلوب پدران و مادران به فرزندان منتقل می شود و نه تنها فروکش نمی کند بلکه همواره جوشان و خروشان و شعله‌ور است.
با فرا رسیدن ماه محرم و حتی هفته ها قبل از آن مردم قدرشناس و علاقمند به اهل بیت (ع)ایران اسلامی به تدارک و آمادسازی و سیاهپوش کردن اماکن و خیابان و مساجد و کوچه و خیابان ها برای این ماه عزا می پردازند.
این روزها به هر گوشه شهر که سر می‌زنید جوانانی را می‌بینیم که در کنار پیشکسوتان و بانیان موسفید این مجالس مشغول برپایی موکب‌ها و ایستگاه‌های صلواتی و بستن داربست خیمه ها و چادرها یا سیاهپوش کردن دیوارهای مساجد و تکایا و نصب پرچم‌های عزا هستند.
در گذر از کوچه‌ها و خیابان‌های این شهر مذهبی و سنتی حال و هوای آمدن محرم پیچیده است و هر کس به جنب وجوش برای انجام کار و خدمتی در این دستگاه مقرب الهی است.
اعتقادات مذهبی این دیار کهن با برپایی آیین‌های سنتی و مذهبی بسیاری که برای این ایام اجرا می‌کنند گره خورده است و این آیین‌ها به گونه‌ای زبان گویای عشق آنها به خاندان اهل بیت (ع) و امام حسین (ع) است.
از آیین‌های ویژه این ایام می‌توان به آیین مختک گردانی، حجله قاسم، برپایی تعزیه میدانی، سینه زنی و عزاداری به سبک سنتی بخصوص در روز عاشورا در خیابان‌ها و معابر، چاووشی خوانی، نواختن سنج و دمام اشاره کرد که در گوشه گوشه شهر برپا می‌شوند.
پیشکسوت مداحی از محرم می‌گوید
گفتگو با پیشکسوتان و پیرغلامان این دیار و شنیدن سخنان و خاطراتشان عمق عشق و دلدادگی این بندرنشینان دریادل را بیشتر نمایان می‌کند. پای صحبت «حسن توزی» یکی از مداحان و نوحه خوانان قدیمی شهر گناوه پیرامون سینه زنی سنتی و آیین های جانبی این سنت قدیمی نشستیم.
حسن توزی از مداحان و نوحه خوانان قدیمی و مشهور اهل گناوه است که در گفت‌وگو باخبرنگار مهر پیرامون آغاز به فعالیت مداحی خود گفت: متولد ۱۳۴۲ و اهل گناوه هستم که مداحی و اذان گویی را از هفت سالگی آغاز کردم و از ۱۰ سالگی به صورت حرفه‌ای پیگیر آن شدم.
وی افزود: مداحی را از محله قدیمی که محله شمال نامیده می‌شد و در حال حاضر نیز به همین نام شناخته می شود در منزل کربلایی فاریابی شروع کردم و اشعار اول مداحی من با شعر«به حسین گریه کنم یا به حسن یا به رضا» و «این دل تنگم عقده‌ها دارد، گویا میل کربلا دارد» بود که و در آن زمان بدون بلندگو می خواندیم.
توزی پیرامون سبک های مختلف مداحی گفت: در مداحی سبک‌های کلاسیک و سنتی و حماسی داریم که حماسی در جنگنامه‌های اهل بیت آورده می شود؛ مثلا هنگام رفتن حضرت ابالفضل (ع) به میدان رجز می خواند«چون که عباس بدید بی کسی سبط پیامبر، در حرم تاب عطش شیون و غوغاست سراسر » یا «نوبت جنگ به سالار شهیدان آمد بر در خیمه شهنشاه غریبان آمد» و در زمان دفاع مقدس نیز نوحه‌هایی که خوانده می‌شد سبک حماسی بودند مانند با «نوای کاروان».
تغییر شیوه چاوشی‌خوانی
این مداح باسابقه پیرامون نوحه خوانی و سینه زنی در قدیم و تغییرات ایجاد شده در آنها نیز گفت: در زمان قدیم همه چیز تفکیک بود و مثلا جایگاه چاووش خوانی در عزاداری نبود بلکه چاووش خوانی دارای اشعار مختلف چاووشی جنگ، استقبال، بدرقه و چاووش جنگنامه بود.
وی بیان کرد: چاووش‌خوان لباس مخصوص تقریبا شبیه عربی می‌پوشید و شالی به دور کمر می‌بست و علمی در دست در میدان‌های ورودی شهرها شروع به چاووش خوانی می‌کرد و کار یک چاووش‌خوان فقط چاووش خوانی بود و کمتر در حسینیه‌ها چاووشی خوانده می شد.
توزی گفت: امروزه چاووش خوانی در سینه زنی و قبل از محرم هم خوانده می‌شود که البته هیچ‌گونه اشکالی ندارد ولی از حالت قدیمی خود تغییر یافته است.
وی گفت: چاووشی یک واژه ترکی است ولی در در سنت ما دنیای خاص خود را دارد و بعد از هر دو بیتی صلواتی برای آل طه(ع) فرستاده می شود کما اینکه در شهرهای دیگر کشور ممکن است چاووش غزل یا مثنوی و غیره خوانده شود ولی در سنت بوشهر دو بیتی است.
پامنبری احیا شود
وی گفت: یکی دیگر از مسائل و سنت‌هایی که قبلا اجرا می‌شده است ولی در منطقه ما در گناوه تقریبا در حال فراموشی شدن است، نوحه‌های پامنبری است که دارای اشعار و نوحه های بسیار زیبا و آهنگ‌های پیچیده است و هنگام خوانده شدن یک روضه است که متاسفانه در حال فراموش شدن است و همه چیز به سینه‌زنی سنتی تحویل داده می شود که این نیز در جایگاه خود دارای اقتدار و احترام است ولی ای کاش سنت پامنبری نیز در کنار آن رعایت می‌شد.
وی اظهار داشت: البته این سنت در بوشهر، در بندر ریگ و در بسیاری از نقاط استان همچنان رعایت می شود ولی در منطقه ما در همه حسینه‌ها خوانده نمی شود و فقط در محدودی از جاها خوانده می شود.
«ذکر» فراموش شد
وی گفت: از دیگر سنت‌های قدیمی ذکر است که یکی از آهنگ های قدیمی بوده که با حسینا شروع می شود و در این مناطق دیگر به فراموشی سپرده شده است.
این مداح سنتی افزود: ذکر همان بانگ و فریاد است که ای مردم در این مکان روضه و مراسم است و مردم با این ذکر متوجه مکان روضه می شدند ولی در حال حاضر دیگر فراموش شده است.
لزوم تداوم اجرای صبحدم
وی گفت: از سنت‌های دیگر قدیمی صبحدم است که قداست آن یک قداست دیرینه است؛ گرچه در بسیاری از نقاط استان مانند بوشهر همچنان اجرا می شود ولی دیگر در برخی نقاط در حال فراموش شدن است که واقعا حیف است این سنت ها به فراموشی سپرده شوند. «ای صبحدم یک دم مدم، یک امشبی بهر خدا، تا حسین کشته نگردد در زمین کربلا »و یا به گونه ای دیگر «ای صبح روسیاه ز چه رو می شوی سفید، فردا حسین تشنه جگر می شود شهید» که این سنت هم در برخی از محله ها خوانده می شود ولی کمتر مورد توجه قرار می گیرد و یکی از بهترین آهنگ‌های این ایام است.
سینه‌زنی بوشهر در کشور بی‌نظیر است
مداح اهل بیت بیان کرد: همانگونه که در وصیت نامه حضرت امام خمینی (ره)نیز آمده است که سنت‌ها رعایت شود، اشعار بوشهر بی نظیر است و اگر مثلا در شهرستان‌های دیگر کشور برای امام حسین (ع) مرثیه سرایی می کنند استان بوشهر نیز دارای مرثیه است و آهنگ های پیچیده، قدرتمند و ببسیار محکم در این زمینه دارد. مانند «ای رمز شعور دل بنیان وفا مولا، معراج حضور دل در عشق خدا مولا؛ دریا دل و دریایی منظومه شیدایی مصداق شکوفایی در باغ وفا مولا » که می بینیم این اشعار بسیار عجیب و حزین و تاثیرگذار سروده شده‌اند.
هر آهنگی در استان بوشهر دارای شناسنامه مشخص است که شاعر، آهنگ ساز و اجرا کننده اول دارد و این مثلث را برای آهنگ‌ها داریم. پس اشعار تکراری در حال حاضر خیلی کم وجود دارد و اشعار بسیار قوی، بجا و کوبنده و واقعا بی نظیر است که بحمدالله در کل کشور و حتی برخی کشورهای دیگر که هموطنانمان حضور دارند استقبال می شود و ارتباط‌های قوی و سنتی در قلب مردم جا کرده است و اگر به این سینه زنی حتی به صورت خارج از بحث حزن و عزا نیز نگریسته شود از شنیدن و دیدن آن سیر نمی شود کما اینکه وقتی در عمق این آیین نگریسته شود دنیایی از اطلاعات و آهنگ‌ها در وصف اهل بیت (ع) در خود دارد.
فلسفه سینه‌زنی بوشهری
توزی پیرامون پیشینه سینه‌زنی سنتی بوشهری و نحوه اجرای آن گفت: پیرامون نحوه به وجود آمدن سینه‌زنی سنتی و آوردن آن توسط ناخدا عباس بحث های مختلفی وجود دارد که باید ساعت‌ها پیرامون آن صحبت شود ولی می گویند ناخدا عباس در سفرهای خود نوحه‌ای را می‌خواند و چون کسی نبود که سینه بزند صبر می‌کرد تا موجی به عرشه کشتی برخورد کند و آهنگی ایجاد کند که همان آهنگ کر بود. در نوحه خوانی سنتی بوشهر نوحه اول و دوم را با آهنگ کر می خوانیم و بعد از آن نوحه سوم و چهارم خوانده می شود.
وی گفت: در دور سینه پیش نوحه‌خوانی در سینه زنی سنتی بوشهری سینه زنان با دایره هندسی ۷۵ دور هم می‌چرخند و پیش خوان این را به ۲۵ می‌رساند و نوحه خوان اصلی دور را از ۲۵ تحویل می‌گیرد و تا ۷۵ می‌برد که در «واحد» هم همین است.
این مداح افزود: مسئله بعدی در سینه‌زنی مثل انداختن سنگ در آب که به صورت حلقه حلقه باز می‌شود و صف اول که به سمت بیرون است می‌شود آهنگ کر می‌شود و هر چه جمع‌تر می‌شوند به شکل غنچه می‌شوند و اگر به سینه زنی سنتی نگریسته شود شبیه یک غنچه است که وقتی دست‌ها بالا می‌رود غنچه باز و وقتی پایین می‌آید بسته می‌شود و دور شمع که همان حضرت سید الشهداء (ع) است همه در یک عزا می چرخند.
مهمترین اصل مداحی اخلاص است
وی پیرامون مهمترین اصل در مداحی و نوحه خوانی گفت: مهمترین اصل مداحی را در اخلاص می‌بینم و اگر اخلاصی باشد و نوحه خوانی که با وضو و با یک استدلال خاص منطقی اشعار را استفاده می‌کند و آهنگ را موزون می‌خواند کما اینکه ما در نوحه‌خوانی سنتی ردیف داریم و اگر ردیف‌ها رعایت شود و اخلاص نیز رعایت شود موفق می‌شود و کفایت می‌کند.
وی گفت: در روایت است که اگر شما برای اهل بیت بخوانید دو فرشته را برای شما می فرستد تا زیر بغل شما را بگیرند و شما را پرواز می‌دهند که این نکته بسیار مهمی است و گاهی خواندن اشعاری در دل مستمع جا می‌گیرد و تاثیر زیادی دارد زیرا گاهی اوقات ۱۰ روز محرم برای یکسال تاثیرگذار است و آهنگ‌های آن برای یکسال توسط مستمع استفاده می‌شود پس ما باید هدف‌هایمان مشخص و اشعار کوبنده و قوی و آماده برای این ایام باشد.
